Nie każdy groch smakuje tak samo! Sprawdź, jakie są odmiany grochu i który wybrać do swojego ogrodu

Groch to jedno z najstarszych warzyw uprawnych na świecie – ludzie jedli go już kilka tysięcy lat temu. Jest bogaty w białko, błonnik i minerały, a przy tym łatwy w uprawie. Nic dziwnego, że od wieków gości zarówno na stołach, jak i w przydomowych ogródkach. Wbrew pozorom groch to nie jedno warzywo – istnieje wiele jego odmian, które różnią się wyglądem, smakiem i zastosowaniem. Niektóre najlepiej nadają się do zup i grochówki, inne do jedzenia na surowo prosto z łupiny. Jeśli zastanawiasz się, jaki groch wybrać – oto praktyczny przewodnik po jego odmianach, gatunkach i wartościach odżywczych.

Ile jest gatunków grochu?

W przyrodzie występuje wiele roślin z rodziny bobowatych, ale w uprawie najczęściej spotyka się groch zwyczajny (Pisum sativum L.). To właśnie on ma tak liczne odmiany, że często mówi się o „gatunkach grochu” w potocznym znaczeniu. W rzeczywistości chodzi jednak o różne typy i odmiany uprawne jednego gatunku.

Groch dzieli się przede wszystkim na trzy główne grupy:

1. Groch siewny (polny) – uprawiany głównie na paszę lub do produkcji mączki białkowej. Ma twarde nasiona, często o szarym lub brązowym zabarwieniu. Nie nadaje się do jedzenia na surowo, ale jest bardzo wartościowy dla zwierząt i gleby, bo wzbogaca ją w azot.
2. Groch łuskowy (twardy, suchy) – to odmiana, z której powstaje tradycyjny groch do gotowania, np. na grochówkę czy puree. Po dojrzeniu jego strąki są twarde, a nasiona łatwo się przechowują.
3. Groch cukrowy (jadalny w całości) – najbardziej lubiany w kuchni. Jego strąki są miękkie i słodkie, a nasiona delikatne. Można go jeść w całości, bez łuskania, nawet na surowo. To właśnie z tej grupy pochodzi groszek cukrowy i groszek śnieżny.

W obrębie tych grup istnieją dziesiątki odmian różniących się wysokością roślin, terminem dojrzewania, kolorem nasion i odpornością na choroby.

Jaki jest najlepszy groch?

Nie ma jednej odpowiedzi, który groch jest „najlepszy” – wszystko zależy od tego, do czego chcesz go użyć. Inny sprawdzi się w kuchni, a inny w ogródku.

Groch łuskowy to klasyka polskiej kuchni – z niego robi się grochówkę, farsz do pierogów czy kotlety grochowe. Popularne odmiany to np.:
– Batuta – wczesna odmiana, o dużych, jasnozielonych nasionach;
– Hubal – bardzo plenna, idealna do dań gotowanych;
– Ramrod – późna, ale odporna na wyleganie i choroby.

Groch cukrowy to idealny wybór dla miłośników świeżych warzyw i zdrowych przekąsek. Strąki można zjadać w całości, bez łuskania. Odmiany takie jak Norli, Delikata czy Ambrosia cieszą się dużą popularnością wśród ogrodników amatorów. Są słodkie, chrupiące i idealne do sałatek.

Dla tych, którzy uprawiają groch jako nawóz zielony lub paszę, najlepszy będzie groch polny (pastewny). Nie jest przeznaczony do spożycia, ale doskonale poprawia strukturę gleby i zwiększa zawartość azotu.

W praktyce wielu ogrodników wybiera odmiany karłowe lub półkarłowe, które nie wymagają podpór i szybciej dojrzewają. To dobre rozwiązanie dla mniejszych ogródków lub upraw w donicach.

Który groch jest najzdrowszy?

Pod względem wartości odżywczych wszystkie odmiany grochu mają podobny skład, ale różnią się nieco proporcjami składników. Groch to jedno z najbogatszych źródeł białka roślinnego – zawiera go nawet 25%. Jest też pełen błonnika, żelaza, potasu, magnezu, witamin z grupy B oraz kwasu foliowego.

Najzdrowszy będzie groch cukrowy lub zielony groszek, jedzony na surowo lub po krótkim gotowaniu na parze. W tej formie zachowuje najwięcej witamin i enzymów.

Z kolei groch łuskowy (czyli ten suchy, żółty lub zielony) jest bardziej kaloryczny, ale bogatszy w białko i błonnik. To doskonała alternatywa dla mięsa w diecie wegetariańskiej. Wspiera pracę jelit, stabilizuje poziom cukru we krwi i długo daje uczucie sytości.

Warto pamiętać, że groch zawiera też naturalne substancje antyodżywcze (np. lektyny i kwas fitynowy), które mogą utrudniać trawienie. Dlatego suchy groch należy przed gotowaniem moczyć przez kilka godzin – to znacznie poprawia jego przyswajalność.

Z dietetycznego punktu widzenia:
– najwięcej białka ma groch łuskowy,
– najwięcej witamin ma groch cukrowy,
– najwięcej błonnika – groch polny i odmiany pastewne, choć nie są spożywane przez ludzi.

Jeśli więc zależy Ci na zdrowiu i lekkostrawności, postaw na świeży groszek cukrowy lub zielony groszek konserwowy – to naturalne źródło energii i składników mineralnych.

Czym się różni groch od groszku?

Choć w języku potocznym często używa się tych nazw zamiennie, groch i groszek to nie to samo. Oba pochodzą z tego samego gatunku, ale różnią się stadium dojrzałości i przeznaczeniem.

Groch to ogólna nazwa rośliny oraz suchych nasion, które wykorzystuje się do gotowania. Zbierany jest wtedy, gdy strąki są dojrzałe, a nasiona twarde i bogate w skrobię. Taki groch wykorzystuje się m.in. do zup, farszy czy past.

Groszek to młoda postać grochu – zebrana, zanim strąki zdążą stwardnieć. Ma delikatny smak i dużą zawartość cukrów prostych, dlatego jest słodki i nadaje się do jedzenia na surowo. Z groszku produkuje się m.in. konserwy, mrożonki i puree.

Różnicę można więc porównać do tej między zielonym zbożem a gotowym ziarnem pszenicy – to ten sam organizm, ale na innym etapie rozwoju.

Groch cukrowy i groszek cukrowy to z kolei szczególne odmiany, które mają cienkie, miękkie strąki bez twardej błony. Można je zjadać w całości, bez łuskania.

W skrócie:
– groch – dojrzałe nasiona, twarde, używane do gotowania;
– groszek – młode, miękkie nasiona lub całe strąki, idealne na surowo;
– groch cukrowy/groszek śnieżny – odmiany jadalne w całości, również ze strąkami.

Jak rozpoznać dobrą odmianę grochu do uprawy?

Przy wyborze nasion warto kierować się nie tylko nazwą, ale też przeznaczeniem i warunkami w ogrodzie. Najważniejsze cechy, na które warto zwrócić uwagę, to:
– wysokość rośliny – odmiany niskie (30–60 cm) nie wymagają podpór, wysokie (do 2 m) lepiej plonują, ale trzeba je podpierać;
– termin dojrzewania – wczesne odmiany dojrzewają po 60–70 dniach, późne po około 90–100;
– odporność na choroby – szczególnie na mączniaka i fuzariozę;
– rodzaj strąków – w odmianach cukrowych są one słodkie i cienkie, w łuskowych grubsze i twardsze.

Do uprawy amatorskiej najczęściej wybiera się odmiany wczesne i niskie, np. Cud Kelvedonu (groszek cukrowy) lub Telefon (odmiana wysoka, plenna).

Dlaczego warto uprawiać groch?

Groch to roślina, która nie tylko dostarcza pożywienia, ale też pozytywnie wpływa na glebę. Dzięki obecności bakterii brodawkowych na korzeniach wiąże azot z powietrza, poprawiając żyzność ziemi. Po zbiorach zostawia po sobie naturalny nawóz, co czyni go doskonałym przedplonem pod inne warzywa.

Dodatkowo groch jest rośliną prostą w uprawie, odporną na chłód i niewymagającą częstego nawożenia. Można go siać już w marcu, a pierwsze zbiory cieszą oko i podniebienie wczesnym latem.

Uprawiając groch w ogrodzie lub na działce, zyskujesz nie tylko zdrowe źródło białka, ale też roślinę, która naturalnie wspiera ekosystem gleby.

Groch – w każdej postaci – to roślina z tradycją, smakiem i ogromną wartością odżywczą. Wystarczy dobrać odpowiednią odmianę, a Twoje zbiory staną się dumą ogrodu i pysznym dodatkiem do kuchni.