Tuja, znana również jako żywotnik, to rodzaj roślin iglastych z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). W klasyfikacji botanicznej zaliczana jest do roślin nagonasiennych, a konkretniej do rodzaju Thuja. Wyróżnia się pięć gatunków tui: trzy pochodzące z Azji (Thuja standishii, Thuja koraiensis, Thuja orientalis, obecnie klasyfikowana jako Platycladus orientalis) i dwa z Ameryki Północnej (Thuja occidentalis oraz Thuja plicata).
Z perspektywy ogrodniczej, pytanie „czy tuja to drzewo?” wymaga uwzględnienia nie tylko klasyfikacji systematycznej, ale także cech morfologicznych, pokroju i zastosowania w przestrzeni zielonej. Analiza ta pozwala na precyzyjne zdefiniowanie pozycji tui w ogrodnictwie praktycznym.
Morfologia tui a definicja drzewa
Zgodnie z klasyczną definicją botaniczną, drzewo to roślina wieloletnia o zdrewniałym pniu, wyraźnie wyodrębnionej osi głównej (pniu) i koronie zbudowanej z bocznych konarów i gałęzi. Większość gatunków tui spełnia te warunki. Przykładowo:
-
Thuja plicata (żywotnik olbrzymi) może osiągać wysokość 50–70 metrów i wykształcać regularny, zdrewniały pień.
-
Thuja occidentalis (żywotnik zachodni) w formie naturalnej dorasta do 15–20 metrów i ma wyraźnie drzewiasty pokrój.
W praktyce ogrodniczej często spotykamy odmiany karłowe, kolumnowe i kuliste, które utraciły typowy drzewiasty habitus w wyniku selekcji i szczepień. Stąd wynika częste mylne przekonanie, że tuja nie jest drzewem, a jedynie krzewem ozdobnym. Tymczasem odmiany te są fenotypowymi wariantami gatunków drzewiastych.
Tuja jako krzew? Granice między drzewem a krzewem
W praktyce ogrodniczej i leśnej granica między drzewem a krzewem bywa płynna. W przypadku tui:
-
Odmiany karłowe, takie jak 'Danica’ czy 'Teddy’, są typowymi przykładami form krzewiastych – niskie, o pokroju kulistym, bez dominującego przewodnika.
-
Formy kolumnowe, np. 'Smaragd’ lub 'Brabant’, choć często sadzone jako żywopłot, w odpowiednich warunkach osiągają kilka metrów wysokości i mogą wytwarzać jeden dominujący pień – cecha typowa dla drzew.
Kwestia klasyfikacji zależy więc od pokroju, warunków wzrostu i przyjętych zabiegów pielęgnacyjnych. Ta sama odmiana może przybierać cechy krzewu lub drzewa w zależności od prowadzenia i cięcia.
Tuja w kontekście dendrologii i architektury krajobrazu
W dendrologii, nauce o drzewach, Thuja bez wątpienia klasyfikowana jest jako rodzaj drzew iglastych. W architekturze krajobrazu tuje stanowią istotny element kompozycyjny – zarówno jako solitery drzewiaste, jak i w formie żywopłotów.
Warto dodać, że w niektórych krajach (np. w USA i Kanadzie), Thuja plicata uznawana jest za jedno z najważniejszych drzew budowlanych i stolarskich, co dodatkowo potwierdza jej status jako drzewa użytkowego.
Znaczenie praktyczne rozróżnienia w ogrodnictwie
Dla ogrodnika istotne jest zrozumienie, że choć tuja może być traktowana jako drzewo lub krzew w zależności od formy, to jej fizjologia, potrzeby siedliskowe i sposób pielęgnacji często bardziej odpowiadają uprawie drzewiastej.
Zabiegi takie jak:
-
cięcie formujące,
-
nawożenie mineralne o kontrolowanym uwalnianiu,
-
ochrona przed suszą i zasoleniem gleby,
należy dobierać zgodnie z wymogami gatunków drzewiastych, szczególnie przy odmianach wysokopiennych.
Wnioski – czy tuja to drzewo?
Z punktu widzenia botanicznego i dendrologicznego – tak, tuja to drzewo. Wiele jej odmian i gatunków ma wszystkie cechy typowe dla drzew iglastych. W praktyce ogrodniczej, w zależności od pokroju i formy uprawnej, tuja może być również traktowana jako krzew ozdobny. Nie zmienia to jednak jej rzeczywistego charakteru – żywotniki to rośliny drzewiaste, które dzięki szerokiej zmienności fenotypowej zyskały zastosowanie zarówno jako drzewa parkowe, jak i krzewy żywopłotowe.
Dla profesjonalistów w branży zieleni precyzyjna znajomość tej klasyfikacji ma znaczenie przy projektowaniu, sadzeniu oraz pielęgnacji nasadzeń z użyciem tui – pozwala dobrać optymalną formę prowadzenia i odpowiednie zabiegi agrotechniczne, zgodne z biologicznymi wymaganiami roślin drzewiastych.
